Ngày 7 tháng 7 năm 2012 tại thành phố King City, tiểu bang
California đã có một Hadai Bhang Champa đầy ý nghĩa, ấn tượng, và khó quên. Hơn
300 người Chăm từ khắp các tiểu bang tại Hoa Kỳ cùng đến tham gia, vượt đường
xa, quên cái nắng, cái rét, cùng nhau làm nên một Hadai Bhang Champa 2012 thành
công tuyệt vời.
Cùng vời những trò chơi sôi động, các cháu có dịp ôn lại bài
hát cộng đồng, các điệu trống ginang, tiếng nói chữ viết của cha ông Champa.
Nhiều dân tộc di trú đến Mỹ đã quên tiếng mẹ đẻ và trở thành người Mỹ. Nhìn con
cháu chúng ta nói chuyện, và vui chơi, nỗi lo mất gốc đã níu các cha mẹ ngồi
lại với nhau cùng với bao câu hỏi được đưa ra, bàn bạc trong tương kính, thân
thương mưu tìm những điều tốt đẹp cho cộng đồng Champa. Một số ý kiến sơ khởi
được đưa ra cũng xin được chia sẻ:
1/. Chấp nhận khác biệt: Chúng ta cần tồn tại và phát
triển, do đó chúng ta cần HỢP TÁC với các cộng đồng trong và ngoài Champa.
Nhiều hội đoàn xã hội và tôn giáo là điều tự nhiên của mỗi cộng đồng. Người
Việt hay người Champa ở Mỹ cũng đều như vậy, mỗi nhóm tự quyết định giải pháp
của mình để bảo tồn và phát triển. Để hợp tác được tốt trong các hoạt động
chung như Hadai Bhang Champa các thành viên cần hiểu biết, thông cảm cho sự
khác biệt và tôn trọng nhau. Ví dụ: có ý kiến cho rằng “tôi không đồng ý với
Ban Biên Soạn, hay Hội Bảo Tồn…” không còn phù hợp vì thể hiện sự không chấp
nhận khác biệt. Nói “không đồng ý...” là không cần thiết, đó chính là rào cản cho
sự hợp tác. Mỗi địa phương hay cá nhân có quyền chọn phương án để con cháu họ
khỏi bị đồng hóa. Để diển tả tiếng Cham, ở Ninh Bình Thuận chọn mẫu tự Akhar
Thrah, Tây Ninh, Châu Đốc và Campuchia chọn mẫu tự Jawi, và Cham Bình Định, Phú
Yên chọn mẫu tự Latinh, là khác biệt cần tôn trọng. Đối với cộng đồng Champa
tại Mỹ, yêu thương (anit ranam), tôn trọng (pôk ja) và thông cảm tha thứ (neh
xari) sẽ bẻ gẫy những rào cản vô hình giữa các cá nhân và hội đoàn tạo tiền đề
cho Champa ở Mỹ thành cộng đồng vững mạnh.
2/. Vai trò của nhà khoa học: Để việc bảo tồn và phát
triển được tốt, chúng ta cần các nhà khoa học như là những cố vấn chuyên môn.
Nhà khoa học đưa ra những giải pháp tốt nhất, khách quan, khả thi và hiệu quả
nhất cho những vấn đề quan tâm. Những kết luận đó sẽ được công chúng, nhà hoạt
động xã hội, chính trị đánh giá đúng sai và áp dụng vào hoàn cảnh cụ thể của
cá nhân, cộng đồng mình. Nếu nhà khoa học nào tự khen nghiên cứu mình là chân lý khách quan nhất, chê bai và
thậm chí còn lên án kết án những quan điểm và ý kiến khác với họ, là vì không tự
tin vào phương án của họ. Hữu xạ tự nhiên hương, nếu lý thuyết nào đó đúng đắn
thì tức khắc sẽ được chọn lựa. Nếu không tự tin chúng ta nên nghiên cứu lại để được đúng
đắn hơn. Vai trò của nhà khoa học là đưa ra giải pháp để, công chúng và nhà
hoạt động xã hội, đánh giá đúng sai, quyết định làm hay không làm.
3/. Vai trò của nhà hoạt động xã hội: Là những lãnh
tụ các tổ chức, hội đoàn, họ chăm lo cho sự tồn tại và phát triển của các cộng
đồng. Họ có quyền cùng các thành viên bàn bạc và quyết định chọn giải pháp cho
bảo tồn và phát triển cộng đồng. Giải pháp đó không bi chi phối bởi nhà khoa
học. Nếu điều này bị vi phạm, thì lợi ích của cộng đồng đó đang bị thiệt hại,
và cộng đồng đó đang phục vụ cho lợi ích riêng của nhà khoa học. Vận mệnh của
một cộng đồng do chính họ tự quyết định sau khi tham khảo ý kiến của nhiều nhà
khoa học để được khách quan và hiệu quả nhất.
Qua tín hiệu vui từ trại hè này, hy vọng cộng đồng Champa
chúng ta biết rõ phải làm gì để chúng ta thương yêu nhau, tôn trọng nhau, và
tha thứ thông cảm cho nhau nhiều hơn, mở ra một vận hội mới, phát triển bền vững cho cộng đồng và cho dân tộc. Nếu có những gì đã qua không vui, xin hãy
để cho nó qua đi. Vì tương lai dân tộc Champa, chúng ta đồng hành với nhau trong một tinh thần
mới: yêu thương (anit ranam), tôn trọng (pôk ja) và tha thứ (neh xari). Hẹn gặp
tại Hadai Bhang Champa Sacramento 2013.
Ths. Quang Can
